HALK ADAMI CHARLIE CHAPLIN İÇİN ŞARKI
  
I.

Brezilyalı bir şair olması gerekiyordu, 
en büyüklerinden biri değil de,
daha çok alay konusu olmaya yatkın, 
senin çevrende dolaşan
ya da saydam düşlerin içinde 
ve şiirsel dünyasındaymış gibi
yaşamaya çalışan biri, 



kravat takınanın gerekmediği,
ama gene de herkesin 
saygılı davrandığı, baskıdan hoşlanılmasa da
kabadayılığa bıyık altından gülünen 
uzak bir taşra kasabasından yeni gelmiş,
dizeleri bozuk düzen
inatçı bir halk ozanı olmalıydı bu;
 


çok eskiden, daha yirmi yaşında bir delikanlıyken,
senin pandomimlerine sevecenliğin ve kahkahanın 
zaman zaman kopan iplikleriyle bağlanan 
ve sonunda, epeyce olgunlaştığı için,
sana şiir diliyle bir şeyler söylemek için
ziyaretine gelen biri.



Biz Brezilyalıların seni ne kadar sevdiğimizi 
ve her konuda olduğu gibi,
bu konuda da halkımızın ­
bastonlu, melon şapkalı, koca partal papuçlu, 
mahzun bakışlı küçük Yahudiler; herkes dışlasa da,
perdede ve üzerinde "Fabrika", "Berber", "Polis"
tabelaları olan eğri büğrü sokaklarda
açlığın üstesinden gelip şiddete karşı çıkarak
sokağa düşmüş sıradan bir insanın kulağına
bir giz fısıldarcasına sevgiyi ölümsüzleştiren
ve böylece soytarılığı ve yaşamayı sürdüren
serseriler dahil dünyanın öbür halklarına
benzediğini söylemeye gelen biri.



Biliyorum, bu türden burjuva ninnileri
etkilemez seni, 
bir anıtın açılışında tumturaklı nutuklar atılırken
uykuna ara vermezsin sen 
ve kalabalık bir caddede akıp giden arabalar gibi
kelimeler ağızdan dökülürken 
bir küfür ya da öpücük gibi sıradan seslere
daha çok değer  verirsin.



Sana yakınlık duyan, olmayan ateşli hayranlarının değil,
sıradan bir kasabanın, sıradan insanlarının
selamlarını sunuyorum sana 
ve seninle ilgili bu şarkıyı
bahçelerin kurucusuna uçakla gönderilen 
saçma bir çiçek demeti sanmak gibi bir iddiam yok. 



Yoğun bir nefret duyanlar konuşuyor benim
 ağzımdan, 
sıçanlar gibi hayattan kaçıp,
iki saat boyunca duygularını uyuşturmak, 
biraz müzik dinlemek,
karanlıkta perdedeki görüntülerle tanışmak için 
sinema salonlarını dolduran,
sonra birden seni keşfeden ve kurtulanlar. 



Benim ağzımdan adaletin görmezden geldiği
insanlar konuşuyor, 
garibanlar, paryalar, batıklar, sakatlar, özürlüler,
yalnızlar, ezilenler, 
düşçüler, kararsızlar, duygulular, umutsuzlar,
çocuksu sorumsuzlar, 
temiz yürekliler, deliler ve umutsuzlar.



Ve çiçekler konuşuyor benim ağzımdan,
ayaklar altında ezilen ve senin 
o kadar sevdiğin çiçekler, o sonsuz açlığında
yediğin erimiş mumlar konuşuyor, 
senin işinde kullandığın araçlar,
tavanarasındaki bin bir eşya, 
ne kadar az biliniyorlarsa,
o kadar çok konuşmak istiyorlar.


II.
 
Giysilerin geceyle kaplanmış. 
Yaldızlı yeleğin, bu olmayacak, 
orkidesiz balo için giydiğin donuk 
smokin gömleği de hiç belli olmuyor. 
Siyahlara yargılısın. Pantolonun 
karanlığa bulanmış. Şişmiş kunduraların 
sokağın soluk aydınlığında beliren 
gece mantarları. O çarpık silindir şapka, 
o kara güneş, ışık saçmadan, tepeden bunlara bakıyor. 
Böylece, yas içinde bir cumhuriyetin 
gece yurttaşı olarak çıkıyorsun
kuşkulu bakışlarımızın karşısına,
onlar da seni inceleyip şöyle düşünüyorlar: 
İşte o karalar içindeki adam, dul, avutulamayan 
kuzgun, hiçbir zaman, çok eski bir dünyaya 
çok geç ulaşan.


 
Ay da gelip yerleşiyor yüzüne. 
Ölümün kireciyle, bembeyaz. 
Ne mezarlar getiriyor insanın aklına, 
ne ürpertici bitki sapları denizin altında, 
sonra aynalar ve bir zorbanın kestiği zambaklar, 
ve una bulanmış yüzler.
O siyah bıyık birden yarım kalmış
bir uyarı gibi duruyor yüzünde. 
Kısa, kalın, abanoz renginde,
ay manzaralı beyaz yüz, 
sanki bir çarşaftan kesilmiş, duvarda bir çizgi, 
çocukluk defteri, bir görüntü bile değil, 
oysa gözler derin, ağız çok uzak bir yerden geliyor, 
tek başına, bilgili, yavaşça gelip 
gülümsüyor, bir gündoğumu, herkese.



Artık korkmuyoruz geceden, 
ölüm es geçiyor bizi, sanki sihirli değneğinle 
bize dokunmuşsun da, küçülüyoruz bu yüzden 
ve bütün çocukların uyuduğu
o gizli ülkeye dönüyoruz. 
Artık ne o binlerce dosya dolu işyeri, 
ne garaj, ne üniversite, ne çalar saat, 
altüst edilmiş sokaktayız artık, mağazalar dopdolu, 
peşine takılıp camları indirmeye gidiyoruz seninle, 
peşine takılıp polisleri yere yıkmaya gidiyoruz 
ve insan gövdesinde - dikkat - tekmelenecek yeri 
keşfetmeye gidiyoruz: 
yetkisini aşan bir yargıcın
verdiği cezayı uygulamaya. 


III. 

Sayısız doyurucu önerilerinle
göksel ya da işveren şölenlerimize
çağrılmamış olanlara açlıklarını unutturuyorsun.
Paltonun her kıvrımında kemikler, 
jöleli, vişneli, çikolatalı, bulutlu tatlılar var.
Bir çocuk ya da bir köpek için
ayırmışsındır sen onları. 
Çünkü sen çok iyi bilirsin yiyeceğin değerini,
etin tadını, çorbanın kokusunu,
patatesierin ak yumuşaklığını, 
pabuçlarının yıpranmış bağcıklarını makarnaya 
dönüştürmenin ince sanatını da iyi bilirsin. 
İşte nasılsa akşam yemeği gene çıktı: hayat güzel! 
Şimdi bir cıgara yakmanın zamanı deyip 
bir tane alıyorsun sardalye kutusundan.



Dünyada fazla akşam yemeği yok: sen bilirsin bunu; 
en lezzetli tavuklar da porselen tabaklarda, 
kalın cam kapaklar altında korunurlar. 
Her zaman bir kapak vardır ve o hiç kırılmaz. 
Sonra çelik, amyant, ve yasalar; 
koca bir ordu vardır tavuğu koruyacak. 
Derken bir açlık gelir ta Kanada' dan, bir rüzgâr, 
dondurucu bir ses, bir esinti, bir yaprak 
ürkekçe dans edinceye kadar;
sonra o yaprak omuzuna konar.
Sanki şifresini çözemediğin
belirsiz bir haber getirmiştir sana.
Tavukla açlık arasında bir yerde durmaktadır
o kurşun işlemez kristal kapak, 
açlıkla el arasında da
yasanın ve uzaklığın duvarları. 
Bunun üzerine havada, bütün açlıkların üzerinde
kanat çırpan kızarmış koca bir tavuğa
dönüştürürsün kendini, 
o altın ve alevler içindeki tavuğa; işte evrensel yemek,
o evrensel gün için, bir türlü gelmeyen.


IV.

Yeni yılın kendisi de gecikiyor, sevgililerin de. 
Yapayalnız masanda yeteneklerin daha da belirginleşiyor. 
Bir dansçısın, tüy gibi kayıp giden bir ruhsun sen, 
ama kimse gelip görmeyecek senin elmasların tutkusu 
ve şafağın inceliğiyle nasıl sevdiğini, senin elinle 
o salaş kulübenin nasıl aya dönüştüğünü. 
Bir kar ve tuz dünyası, uzaktan duyulan cızırtılı gramofon 
ve senin katılamadığın eğlencenin gürültüleri. 
Seni sevgilinden ve her türlü isteğinden uzak tutan 
ve gecede buluşmayı önleyen ulaşılmaz bir dünya. 
Sarayın buharlaşıp yitiyor, uyku gözlerinden akıyor, 
kimse istemiyor seni, herkes bir başkasının kolunda, 
sen her şeyi vermek istemiştin onlara, onlar almadılar. 



Sonra buza basıyorsun ve bir çığlık atıyorsun. 
Oysa senin ne şenlikte gözün var, ne gururun umrunda, 
gene de ne acı duyuyorsun, ne öfke, ne kötülük. 
Yeni Yıl'ın kedisisin sen, hâIâ oyalanıyorsun giderken, 
kalabalık koşuşuyor çevrende, kadehler uçuşuyor, 
insanlar tepetaklak oluyor, sevgilin her yerde 
seni arıyor gecede ama o küçük seni, 
o basit seni. 
o sıradan seni bir türlü bulamıyor.



O kadar kalabalıkta o kadar yalnız olmak, 
o minik gövde içinde bin kişi gibi dolaşmak, 
evleri kucaklayacak kadar uzun kolları olmak, 
bir ayağı Guerrero' da, öbür ayağı Texas'ta, 
Çinli'ye de, Maranhense'ye de, Rus'a da, zenciye de 
ayrım gözetmeden konuşmak: aramızda herkese 
aynı davranmak, sözcükleri ayıklamadan, 
kimseye mavi boncuk dağıtmadan. 
Bilmediğimiz koca bir kent olmalı senin içinde.


V.
 
Kör bir kız aşık oluyor sana. Birden gözleri açılıyor, 
hayır, artık aşık değil sana. Zenginin biri sarhoşken 
dostluk kuruyor seninle; ayılınca, geri çeviriyor 
senin zenginliğini. Yanılan biziz, çünkü biz ölümlüler, 
unutuyoruz her birimizin yapısında ne kadar su, 
ne kadar rüzgâr, ne kadar masumiyet olduğunu. 
Nasıl da bel bağlıyoruz o uyduruk masallara:
soluk çiçeklere, yalancı meleklere,
yuvarlak kasalara, tıknefes şiir akademilerine;
mavi, beyaz, mor göreneklere; makinalara,
telgraf yığınlarına, fabrikalara, fabrikalara, 
lamba fabrikalarına, yasaklara, şafaklara. 
Alt tarafı sıradan bir işçisin sen. 
Öfkeli bir sesin megafonla yönettiği bir emir kulu. 
Bir dişli, bir çırpınma, ekşi bir yüz. 
Hala sıçrayan parçalarını topluyorum yerden, 
sakatlanmış kertenkele. 
Bir araya getirip yapıştırıyorum parçalarını.
Böylesine un ufak edilmiş bir dünyada
garip bir bütünlük seninkisi. 
Biz ki her adımda örtünüp, soyunup 
maskeler takıyoruz yüzümüze, 
tanımakta güçlük çekiyoruz sendeki aynı insanı 
çırağı 
itfaiyeciyi 
kasadarı 
şekerciyi 
göçmeni 
tutukluyu 
tamirciyi 
nişanlıyı 
patenciyi 
askeri 
çalgıcıyı 
yolcuyu 
sirk cambazını 
markiyi 
denizciyi 
piyano hammalını



bu arada hep kendinsindir sen, kimseyle 
uzlaşmayan, ama gene de fazla alçakgönüllü, 
mal sahibi olamayan, kimsesiz 
yollarda başına buyruk, 
yağınurda evimizde, aynada, belieğimizde 
ağırlayacağımız, ama gene de yitirdiğimiz 
bir dost.


VI.
 
Artık seni değil, yalnızca yaptığın işi düşünüyorum. 
Garip saatçi. Bir bir kokluyorsun söktüğün parçaları, 
harekete geçiyor zemberek
ve ilerlemeye başlıyor zaman.
Bir cam silicisisin sen. 
Sokakları süpürüyorsun. Ne önemi var, 
çekip gitme isteği içini kemiriyor, bir sonraki köşe 
seni bir başka insan yapacak ve mantık seni 
o hesaplı ayrıcalıklardan uzak tutacaksa da.
 


Çalışma gücü var sende,
maymun iştahlı, ya da iyi niyetli, 
hiç de burjuva olmayan sanatlar doğuyor bu güçten, 
havadan ve gözyaşlarından yapıtlar, bize kanat 
ve taçyaprakları olan giysiler, dostlarımızın 
zaman içinde yolculuklara çıkacağı, 
kitapların canlanacağı, resimlerin konuşacağı, 
her şeyin özgürlük içinde karşılıksız 
bir sevgi seline, gülümsernelere
ve günışığına dönüşeceği 
çelikten olmayan trenler ve gemiler doğuyor.
 


Uğraşın, senin uğraşındır 
seni hepimizin arasına katan: 
iki vardiya arasında aylak, çekiç sallamada, 
biçip dikmede, yapıştırmada usta, ayakların 
inatla dünyanın her yanına sürüklüyor seni. 
Elin her işe yatkın, usturayı aldın mı, 
ezilmiş dünyanın ortasındaki o unutulmuş 
berber salonunda, Brahms'ın ritmiyle başlıyorsun tıraşa 
ve biz onca boşluk ve sessizlikten sonra
keşfediyoruz seni yeniden.



İyi ki sustun bunca yıl. 
Düş kurdun kilitlerin, zincirlerin, 
çubuklu giysilerin, tel örgülerinin gölgesinde; 
sert sözler, taşlar, çimento, bomba ve suçlamalar 
biriktirdin; 
gizli bir kurşunkalemle binlerce ölünün,
binlerce kanayan ağzın, 
binlerce elleri böğründe insanın kaydını tuttun. 
Ama bir gün kusacağın bir öfke yumağı
düğümlendi boğazında. 
Ah o önce güvensiz, sonra söylenen kurtarıcı sözcükler. 
Ah o eski, soluğu tükenmiş sözcüklere yeni bir soluk veren 
ve yeni sözcükler yaratan insan sesinin gücü. 
Ah o haklı bir öfkede ve köklü bir sevgide dile gelen, 
insan ruhunun kökünde, canı yanmış ağaçta, 
zorbaların baskısına direnişteki sesin saygınlığı. 
Ah Şarlo, benim ve hepimizin dostu,
kunduraların ve bıyığın 
yürüyüp gidiyor tozlu ve umutlu bir yolda.

 Carlos Drummond de Andrade
( 1902 - 1987 )



( Brezilya ) 


Çeviri: Cevat Çapan




Dünyayı Taşıyor Omuzların, S. 61-71