Ressam, Şair ve Tasarımcı Balkan Naci İslimyeli ile tarihi yarımadayı kucaklayan evinin salonunda, İstanbul sevgisini, yaşam tarzı olan sanatını, dünyada çağdaş sanat ve ortamını konuştuk, güncel birçok konuya değindik.

Ünlü bir sanatçısınız ama sizi tanımayanlar için kendiniz ve sanatınız hakkında bir özet yapar mısınız?

60 yılı nasıl özetleyeceğimi doğrusu bilemiyorum. Babam memur olmanın yanı sıra bir karikatüristti, çocukluğumdan beri sanat ortamında oldum. Babamın atanmaları nedeniyle Anadolu’nun pek çok şehrini dolaştık ve küçük yaşta bir vizyon sahibi olabildim; toplum ve Türkiye hakkında. Ama merkezimiz hep İstanbul’du aile oralı olduğu için. Babamın Akbaba dergisinin kapaklarındaki çizimlerini saklarım, ona da bir sergi yapmak isterim baba oğul diye yeni bir konseptle. Gerçi onun sergileri var ama birlikte yapmak istiyorum.

Babanızın ardından güzel bir şiir yazmıştınız.

Onlar öyle çok sevgili bir çiftti. Birbirlerini sevenler hemen birbiri arkasından gidiyorlar. Onları da öyle kaybettik ama mutlu huzurlu bir ömür yaşadılar. Türkiye’nin bu günlerini görmediler. Bu arada avuntu sanat oldu, hem kaçış, hem tedavi, hem ifade. Sanat acıdan doğan bir şey yani. Mutlulukla sanat bir arada yürümüyor. Mutlaka bir şeylerin ters gitmesi lazım; kendi içinizde veya çevrenizde. Onun için sanatçı her zaman ikircikli, huzursuz olmak durumunda ki topluma yeni öneriler getirebilsin. Ama bundan şikayetçi değilim, bu insanın yapısı, sanat bütün canlılara, çevreye nüfuz etmeyi; onları içten hissetmeyi gerektiriyor. Bunu yaptığınız zaman da çok yıpranıyorsunuz. Yani acı çeken insanların aksi, yansıması, sizin içinizde devam ediyor. Bu bünyeyi, bu birikimi dışa atmak lazım, o da sanatla mümkün oluyor.

Liseden sonra Tatbiki Güzel Sanatlar’a girdim. Eğitim ve hemen arkasından eğitmenlik sonra emeklilik, yeni üniversitelerden teklifler. Işık Üniversitesi’ndeyim 10 senedir. Gençlerle bir arada olmak güzel bir duygu. Yeni kuşakları yakından, içten tanıyorsunuz. Onlarla beraber olmak hem moral verici bir şey, hem düzeltebildiğiniz kadar düzeltmeye çalışıyorsunuz bir takım aksaklıklarını.

Işık Üniversitesi’nin Atatürk’ten gelen bir geçmişi var ayrıca.

Tabii, 130 yıllık bir misyon. Çok önemli, Türkiye’de çok aydınlık kuşakları yetiştirmiş bir kurum. O yüzden mutluyum çocuklarla.

Ressam, tasarımcı, şair, yazar ve de eğitmen olarak Prof. Balkan Naci İslimyeli. Bütün bu çok yönlülüğü bir arada götürmekten bahsedelim. Nasıl dengeliyor, zamanınızı nasıl bölüyorsunuz? Hepsi birbirini besliyor mu?

Sanat bir yaşam biçimi, tüm bunlar aslında birbirinin içinde kontrast alanlar değil. Ben bir resmi oluştururken konsept olarak zaten onun şiirlerini, desenlerini, hakkında düşündüklerimi yazarım. Dolayısıyla ifade etmenin her biçimi, her türü bizim hayatımızın içinde.

Müzik ile de ilgileniyor musunuz?

Evet, benim sesim ve kulağım çok iyidir. Eşim Sezen konservatuarın sonuna kadar geldi, kendisi Kimya Profesörü ama müziğe müthiş ilgisi var, onunla pek çok gruba katıldım. Koro, Klasik Türk Müziği kökenli ama ben cazı, etnik müziği de çok severim. Klasik müzik ise çalışırken benim arkadaşımdır, bir tek o girer atölyeye.

Geçenlerde Lale Müldür’le Ekavart’ta “resimde şiir, şiirde resim” temalı söyleşiniz vardı.

Galeri bir sanatçı sohbeti yapalım dediği zaman aklıma Lale geldi. Onunla dönemin en ünlü edebiyat dergilerinde şiirlerimiz yayınlandı. Ben şiiri resmimin biraz gerisinde tutmaya çalıştım. Şiir bütün sanatların büyüsü, sadece edebi bir tür değil, hepsinin üstünde bir aura. Yaşadığımız çağda alelade, çok sıradan şeyler yapılıyor. Dolayısıyla bizim o imrendiğimiz, onun gibi olmak istediğimiz büyük sanatçı tipleri artık çok seyreldi. Müşteri baş tacı oldu, yaratılan orta sınıf kendi kültür düzeyinde şeyler istiyor. Hangi ahlakla, duruşla başladıysak, kuşağımızdan eğilenler, bükülenler olsa da, biz dimdik yürümeye devam ediyoruz. Çok daha sade, anlamlı ve dürüst yaşanabilir hayatta.

Sırf Türkiye’de değil aslında bütün dünyada bu dediklerinizi görüyorum. Mesela Art Basel Miami Beach’de, ki çok pahalı orada bir yer kiralamak, niteliksiz işler gördüm.

Şimdi insanları etkileyen şey sanatın niteliği değil fiyatı; 1 milyonluk bir resme başka türlü, 10 bin liralık resme başka türlü bakılıyor. Piyasa bunu yaratıyor kurmaylarıyla; dev bir mekanizma. Aynı bir Pop Star, bir Madonna gibi büyük bir heyet size ne yapacağınızı, bütün angajmanlarınızı, nerede sergileyeceğinizi, hangi müzelere girmeniz gerektiğini planlıyor. Siz o oyunun içinde küçük bir aktörsünüz. Yani biçilen rol hangi boyuttaysa onu yaşıyorsunuz, onu oynuyorsunuz. Yer dolunca da sıradaki diyorlar.

Güncel konulardan kadınların ülkemizdeki durumu hakkında ne söylemek istersiniz?

Ben bağırarak anlatmayı sevmem, sanatın dili çok başka değil mi? Sanatın dili kalbe, ruha yönelik bir şey. Onu yapan sanatlar da olacak tabii; afişler, protestolar, farklı anlatım dili graffitiler var. Şiddetli anlatımı sevmiyorum, öfke yaratmadan, nefret yaratmadan, kişi kalbinde bir yere oturtsun isterim. Onun için de ölçü sanatta çok önemli. Bir şeyi etkili söylemek istiyorsanız biraz alçak sesle söyleyeceksiniz. Bağırdığınız zaman haklı da olsanız, geri döner size, ses geri döner.

Kadınlara yapılan şiddet meselesi özellikle Müslüman ülkelerde çok büyük sorun. Bu zihniyetin değişmesi lazım. Biz de sanatçılar olarak kendi tarzımızla mücadele etmeliyiz. Kadının yetiştirilmediği bütün nesiller cahil, aksak ve kötü eğitimli oluyor ve yeni nesiller onun elinde büyüyor. Bu bir ideoloji ve dışarıdan da besleniyor. Ben burada kadınları da suçluyorum çünkü birbirlerini yeterince desteklemiyorlar.

Yani kentli kadının ve Anadolu coğrafyasındaki kadının söylemlerini, dertlerini bir şekilde bir araya getirmek lazım. Biraz tepeden bakıyor kentli kadınlar. Anadolu’da kadın erkeğin misyonunu devralır belli bir yaştan sonra, erkekten daha sert olur hemcinslerine karşı; gelinini, kız çocuğunu ezer, erkek çocuğunu yönetir. Bütün hakimiyeti alır ve erkekten öcünü böyle aldığını zanneder. Kan davasına özendirir, demek ki kadınların kadınlara karşı yapacağı şeyler de var Türkiye’de. Erkekleri yanınıza alın, zaten sizin gibi düşünen kaç tane adam var değil mi? Onun için hoşuma gidiyor böyle etek giyiyorlar, o da bir medeni cesaret değil mi

Ev fiyatlarında balonlar patlıyor, kötü resimlerde de balon patlamayacak mı ilerde?

Bir sanatçıya biçilen bir ömür var, ölünce hepsi prim yapmayacak. Şimdi koleksiyoner de kalmadı, çoğu spekülatör. Atölyeme geliyorlar koleksiyoner görünümünde, bakıyorsun 3-5 resim alıyor, aa ne hoş diyorsun, bakıyorsun 2 ay sonra müzayedeye koymuş. Yani bir borsa kağıdı muamelesi görüyor sanat eseri, böyle sanat ortamı olmaz. Şimdi sahte alıcılar bulunuyor ve fiyatlar sahte olarak yükseltiliyor. Mesela birisi 40 tane bir ressamdan toplamışsa gidiyor onun bir arkadaşıyla anlaşıyor, fiyatını 2 milyon dolara çıkarıyorlar stok değerlensin diye. Stok bitince pat diye adamın fiyatları düşüyor, ondan sonra herkes büyük bir aldatılmışlık duygusuyla, sanatçının varislerine saldırıyor.

Müzayedenin yarattığı geçici starlara inanmamak lazım. Bir ülke kendi sanatçısına bu kadar haşin davranırsa ve onu dünya pazarına niye çıkamadı diye suçlamaya kalkarsa, o pazara nasıl çıkıldığını irdelemesi lazım değil mi? Çin’in bütün zenginleri Çin resmi alarak, dünya piyasalarında Çin resmini bir yere getirdi. Onların desteği olmadan sanatçı sanat mı yapacak? Fiyatı bir yere geldi mi bir resmin oradan indiremezsiniz, çünkü yatırım yapanlar buna izin vermez, anlatabiliyor muyum? Bir resme 8-10 milyon yatırıldığı zaman siz o resmi haklı olarak yerin dibine de soksanız, asla buna izin verilmez. Galeriler, bir döneminizi çok beğenir, koleksiyonerler çok beğenir, onlar kapışılır ve istenir ki hep onları yapasınız. Sizin bireysel iradeniz, duruşunuz aslında saygı gösterilen bir şey değildir; ama iyiyi satmak kültürel bir görevdir.

Bir de sanatçıyı en acıtan kısmı resmin sevilmesinden ziyade yatırım aracı olarak alınması.

Bizde burjuvazi öyle kültürel misyonu, geçmişi olan bir sınıf değil. Ben kendimi niye başarılı sayıyorum; bu kadar burnunun dikine gidip de resimden hayatını kazanan, iyi şartlarda yaşayabilen ender insanlardan biriyim. Bizden önceki kuşaklar çok daha avantajlıydı çünkü sanatçı bir idoldü, kült bir figürdü. Şimdi kötü şarkıcılara, yazarlara, piyasanın pop figürlerine sanatçı deniliyor. Ama tabii ki bugüne kadar ayakta kaldığımıza göre bizi destekleyen bir kesim de var.

Bu sene New York’ta ana caddelerden birinde koca bir galeri vitrinine iki tane çok kötü resim koymuştu. Meğer sanatçının kendi galerisi imiş.

Bir takım galeriler mekanlarını kiralıyorlar, oralarda sergi açmak büyük bir başarı gibi yansıtılıyor. Paris’te resim piyasası çok ölü, sadece piyasa olarak değil niteliksel olarak da. Şimdi Londra, Berlin, New York arasında bir saç ayağı işliyor, doğuda da Dubai tabii.

Bedri Rahmi Eyüpoğlu’nun bir sözü vardı: “Bana ressamlar şair, şairler ressam der” diye. Size de böyle takılanlar var mı?

Yok, takılmıyorlar bana öyle, bir iddiam olmadığını düşünüyorlar. Belki de okumuyorlar bile şiirlerimi. Sevenler var, ikisini de kabul edenler.

Bazı resimlerinizde kendinizi kullanmanız dikkatimi çekti, çarpıcı tabii ki. Balkan Naci İslimyeli’nin gözünden gibi bir anlam mı taşıyor?

Belki o bastırılmış aktörlük içgüdüsü, tiyatroya da müthiş yatkınlığım vardı. Afrika serisinde kadınlarla ilgili olanlarda o surette yaptım. Yani o bir sert çıkıştı, o yüz yasağına karşılık.

İlerisi için ne gibi projeleriniz var?

İstanbul’da 6 katlı büyük bir yer aldım, orayı 'Balkan Naci Müzesi' yapacağım ve sergilerimi de orada açacağım.

Bize bu güzel manzaralı evinizi açıp söyleşimize vakit ayırdığınız için teşekkür ederim

Söyleşen: AYŞEN GÜREL SİLE
Mengerler, Şubat 2015, S. 22-27

ŞİİRLERİ