Sizlere iki sevdalının, Necip ile Telli’nin Kars yaylalarında yaşanmış acı ve hazin hikâyesinden aklımızın erdiği, beynimizin idrak ettiği kadar bahsetmek istiyoruz.

Necip ile Telli birbirlerinin amca çocuklarıydı. Necip küçük yaşlarından beri amcasının kızına, Telli’ye âşıktı. Gelgelelim, kaderin ne olacağını, bizi nelerle karşılaştıracağını bilemeyiz; gaibe hükmetmek ancak cenabı Allah’a mahsustur.

Necip’in babası Ali Bey, oğlu delikanlılık çağlarına geldiğinde Allah’ın rahmetine kavuşunca, Necip’in bu dünyada anası Gamlı Sultan ile bacısı Sırma’dan başka kimsesi kalmamıştı. Anası ve kız kardeşiyle, şimdilerde artık bir viraneye dönüşmüş olan, Sarıkamış’ın Tepeci köyünde yaşıyorlardı.

Günlerden bir gün, Necip artık vakti geldi deyip amcası Karaca Bey’in kızı Telli’yi istemek üzere dünürcüler gönderdi. Fakat ne yazık ki amcası Necip’e kızını vermek istemedi. Gelgelelim, Karaca Bey’in karşı çıkışı, Necip ile Telli’nin birbirlerine sevdalarını, içlerini yakan bu ateşi söndürmek şöyle dursun onu daha da harlayıp alevlendirmekten başka bir şeye yaramadı. İkisinin de sevdasının dumanı hâlâ başlarında tütüyordu.

Necip’in köyünde, cüssesiyle, fiziğiyle köyün delikanlısı olarak bilinen Kara isminde bir delikanlı vardı. Necip ile Kara arkadaştılar. Bir gün kendi aralarında hasbıhal ederlerken Necip’in moralinin bozuk olduğunu fark etti Kara, “hayırdır Necip, senin moralin bozuk geldi bugün bana,” dedi. Necip ne zamandır bu bahsi zaten açmak istiyordu Kara’ya, ona güveniyordu, “haberin yoktur senin; ben, amcamın kızı Telli’ye elçiler yolladım,” dedi, “ama ne yazık ki kızını bana vermedi amcam.”

Kara, arkadaşına sitem eder bir şekilde, “Necip, neden bana daha önce bu konudan bahsetmedin,” dedi, “şimdiye çoktan halletmiştim.” Kara elbette kendi düşüncesiyle, kendi yöntemleriyle, yani zor kullanarak bu konuyu hallederdim demek istiyordu. Zaten Necip de başka bir yolu kalmadığı için Kara’ya gelmişti. Sonunda, Necip’le Kara birlikte Telli’yi kaçırmaya karar verdiler. Necip yardım etmeleri için birkaç arkadaşına daha haber verdi. Nihayet, Necip’le arkadaşları Telli’yi kaçırmak için hazırlanmaya başladılar.

Derler ya, yerin kulağı vardır. Necip’in Telli’yi kaçıracağının haberi çok geçmeden Karaca Bey’e ulaştı. Karaca Bey de kendisine göre bir hazırlık yaptı.

Nihayet o gün geldi çattı, Necip gece vakti amcasının evine vardığında, amcasının iki oğlu kalağın dibinde silahlarıyla nöbet bekliyorlardı [bizim buralarda, tezek yığınlarına kalak derler]. Amcasının oğulları Necip’i görünce üzerine atıldılar. Necip de o can havliyle belindeki silaha elini attı, orada iki amcaoğlunu da öldürdü. Necip, Telli’nin hayaliyle gelmiş, fakat Telli’ye kavuşacağı yerde bir anda iki amcaoğlunun katili olmuştu. Artık o kapıya nasıl gidecekti, ne yüzle gidecekti? Oradan eli boş, vicdanı azaplar içinde gerisin geri evine döndü.

Günler sonra, Necip bu vicdan azabına dayanamayıp Karaca Bey’in kapısına geldi. Karaca Bey artık Necip’le düşmandı, fakat düşman da olsa, kapınızı açtıktan sonra bir şey diyemezsiniz ona, çünkü kapınıza gelmiştir. Karaca Bey de eski insanlardandı, geleneği bilirdi, töreyi bilirdi, anlayışı bilirdi. Anladı ki bu sevda ateşi bu delikanlının, Necip’in başını iyiden iyiye sarmış, “yavrum, sen benim çocuklarımı öldürdün,” dedi, anlayışlı olmaya çalışarak, “ peki, şimdi ne istiyorsun benden?” “Amca, ben bu vicdan azabıyla yaşayamıyorum,” dedi Necip, “evet, senin oğullarını öldürdüm, ama kızın Telli’ye de aşığım. Bunu da yüzüm tutmuyor söylemeye, yüreğim el vermiyor anlatmaya. Kızını bana vermesen de haklısın. Ben, senin oğullarını öldürdüm. Benim şu silahımı al, sen de beni öldür. Böylece, seninle ödeşmiş olalım.”

Büyük insanda büyük keramet olur, Karaca Bey, “yavrum, ben farkındayım, benim kızımın sevdası senin başında yanıp tütmektedir,” dedi, “bunun farkındayım. Sen şimdi git, anneni bana yolla, annen gelsin, kızımı sana istesin, sana vereceğim kızımı.”

Hiç kimse sonunun ne olacağını bilemez, onu ancak Allah bilir. Fakat Karaca Bey, daha başından Telli ile Necip’in evliliğinin sonunun hüsran olacağını anlamıştı. Sanki onlar murat almayacak, birbirlerine murat vermeyecekler gibi bir endişesi vardı Karaca Bey’in. O yüzden daha başından beri karşı duruyordu bu evliliğe. Fakat ne çare, kızının da Necip’i sevdiğini biliyordu. Sonunda razı geldiğini söyledi işte Necip’e. Bir hüzün, bir keder çökmüştü Karaca Bey’in yüreğine.

Birkaç gün sonra, Necip’in anası Gamlı Sultan Karaca Bey’in evine gelip Telli’yi Necip’e istedi. Bir kağnıyla Necip’in evine Telli’yi gelin getirdiler. Allah herkese hayırlı düğünler nasip etsin.

Aradan birkaç gün geçmişti ki Necip’in askerlik pusulası geldi. O zaman da askerlik şimdiki gibi bir yıl veya on sekiz ay değil, tam beş yıl askerlik yapacaktı. Necip’in askerlik kâğıdı gelince, anası Gamlı Sultan, “yavrum, senin hanımın bana emanet. Sen de bacın Sırma ile beni Allah’a emanet et,” dedi, “Adil divanda yemin ederim ki sen gelene kadar Telli’nin bir teline zarar gelmesine müsaade etmeyeceğim.”

Necip ise endişeliydi, kadınları bir başlarına bırakıp gitmeye gönlü el vermiyordu. O sıkıntıyla evden çıkıp köyün kahvesine gitti, orada oturmuş düşünürken yanına arkadaşı Kara geldi, “Necip, Telli’yi de aldın artık, niye düşüncelisin böyle,” diye sordu, “yoksa başka bir kederin mi var?” “Kara, biliyorsun, benim askerlik kâğıdım gelmiş, ben askere gideceğim,” dedi Necip, “evimizde başka bir erkek olmadığı için, evi kime emanet edeceğimi düşünüyordum.” “Dert ettiğin şeye bak,” dedi Kara, “sen git, Allah’ın huzurunda, senin evin bana emanet.” Gelgelelim, Kara o güne kadar Telli’nin yüzünü hiç görmemişti.

Gün oldu, Necip’in askerlik zamanı geldi. Necip ilkin nereye vardı; Kars karargâhına vardı. Oradan nereye gidecekti; İstanbul’a gidecekti, askerliğini yapmaya. Babasının da zamanında onun maiyetinde askerlik yaptığı Ahmet Paşa’nın emrinde askerlik görevini yapmaya gidecekti İstanbul’a. O zaman uçak mı, tren mi vardı; yoktu. Araba mı vardı; o da yoktu. Necip bu yolculuğu ya deveyle ya at üzerinde ya da yaya olarak yapacaktı. Yola çıktı, günler, haftalar sonra Ahmet Paşa’nın karargâhına ulaştı.

Ahmet Paşa onu huzuruna çağırıp “yavrum, sen Ali Bey’in oğlusun, değil mi,” diye sordu, “baban da benim yanımda askerlik yaptı. Baban nasıl, sağlığı yerinde mi?” Necip başını eğdi, “Babam vefat etti, Paşam,” dedi. “Öyle mi, başın sağ olsun yavrum,” dedi Ahmet Paşa, “peki, memlekette kimin kimsen var mı,” diye sordu.

Necip, “bir anam, bir de bacım var,” dedi, utandığından evli olduğunu söyleyemedi. “Bekâr olduğuna da sevindim,” dedi Ahmet Paşa, “böylesi senin için daha kolay olacak.” Necip evet anlamında başını salladı, fakat içindeki derdi, kederi bir o bir de Allah biliyordu.

Beş yıllık bir askerlik görevi… İzinlerini bile kullanmayı düşünmüyordu Necip. “Bir an evvel askerlik görevimi bitireyim de, vatanıma, sılama, köyüme döneyim, Telli’min yüzüne bakayım” düşüncesindeydi. Efendim, Necip İstanbul’da dursun, biz haberi nerden verelim, Tepeci köyünden verelim.

Tepeci köyünde bir gelenek vardı, köy ahalisi kış günleri köy odalarında toplanırlardı, yazın yapmış oldukları işleri anlatırlardı, çokluk abartırlardı, ne kadar başarılı bir mevsim geçirdiklerini arz ederlerdi.

İşte Tepeci köyünde yine o meclislerden biri kurulmuştu. Kara ile birlikte Necip’in bir çobanı da vardı o meclisin içerisinde. Laflar işten güçten, tarladan, çayırdan, ovadan, attan, öküzden açılmışken, konu, mevzuat nereye geldi; güzeller davasına geldi.

“Falanın kızı güzel, filanın gelini güzel” diye anlatılmaya başlandı. Bu esnada Necip’in çobanı laf arasına girip “efendim, bu köyde muradına eren kimse yoktur, varsa da bir tek Necip Bey’dir,” dedi, “çünkü bu köyde bir güzel varsa, o da Telli hanımdır.”

Bu lafın üzerine Kara’nın kalbine bir kötülük damlamaya başladı, “ulan, Necip bu evi bana emanet etti, Telli’yi de kendi elleriyle bana bırakıp gitti,” diye düşündü, “eğer bu çobanın dediği doğruysa Telli’ye sahip olmak için ben artık hangi zamanı, hangi fırsatı bekliyorum?” Allah, kötü insanlara fırsat vermesin.

Kara o güne kadar Telli’nin yüzünü hiç görmemişti. Gelgelelim, Necip’in anası da Telli’yi ne dışarı çıkarıyor ne suya gönderiyordu, “yeter ki Necip’imin sevdiğine kem gözler değmesin,” diyor, başka da bir şey demiyordu.

Kara sonunda Telli’nin yüzünü görmek için Necip’in evine varıp Telli’yi yanına çağırdı. Telli, Kara’nın yanına geldi, fakat namahrem diye yüzünü örtmüştü. Kara orada her ne kadar Telli’ye kötülük yapmak istediyse de Telli nihayetinde bir Anadolu geliniydi, Kara’nın isteğine, arzusuna karşılık vermedi.

Kara istediğini elde edemeyince, kendi kendine bir plan yaptı, köyün içerisinde dedikodu yaymaya başladı, “Efendim, belki duydunuz, belki duymadınız; Necip askere gitti, evini bana teslim etti,” diyordu, “ama Necip’in kapısında zamparalar dolanıyormuş benim duyduğuma göre. Bu da beni çok rahatsız ediyor.”

Gelgelelim, köylüler Kara’yı çok iyi tanıyordu ve Telli’nin de Karaca Bey’in kızı olduğunu biliyorlardı. Telil’den böyle bir hareket beklemiyordu köylüler. Fakat bu dedikodu yine de yayıldı. Bunun üzerine Kara, “ben artık Necip’e bir mektup yazacağım,” dedi köylülere, “Necip, Telli hakkında ne karar verecekse, ona göre ben de Telli’yi götürüp babasının evine bırakacağım.”

Köylüler Kara’nın başına toplanıp “yahu Kara, sen delikanlı adamsın, bu kötülükler sana yakışmaz,” dediler, “bu garip gelinden ne istiyorsun?” Fakat zalim Kara dinlemiyordu. Köylüler ona yalvardılar, ağladılar, sızladılar, fakat fayda etmedi. Necip ne bilsin ki Kara’nın böyle kötü bir senaryo hazırladığını.

Necip’in komşuları Kara’nın yanına gelip “Kara, müsaade et de bu gelinin kocası Necip Bey’e mektubu biz yazalım,” dediler, “ondan sonra Necip Bey ne karar veriyorsa ona göre hareket edelim.” Fakat Kara bunu da kabul etmedi, “Necip’e mektubu ben yazacağım,” dedi. Acaba Kara’nın vicdanıyla, Kara’nın kalemiyle Kara’nın kâğıdına ne yazılırdı?

Necip ise, Kara’nın mektubu kendisine ulaşmadan önce Telli’ye ilk mektubunu yazıp göndermişti. Şöyle diyordu mektupta: “Telli, beni köyden uğurladığınız zaman, gözyaşlarım bana müsaade etmedi ki sana orada türkümü söyleyeyim. Ama şimdi, o söyleyemediğim türküyü mektubumda yazıyorum sana.” Bakalım, orada ne söylemişti Necip, söylesin Sabri Yokuş, Allah hepinizi var etsin. Sağ olun, var olun:

Kömür gözlüm Telli gurbet ellere Giderim yellere sor beni beni Akşam olup güneş dağa vuranda Çık garip çöllere sor beni beni

Mektubun burasında, “Telli, ben köyden ayrıldığım zaman, bu türküyü senin o kara gözlerine bakıp söyleyecektim, ama yüreğim bana müsaade etmemişti,” diyordu Necip, sonra da devam ediyordu:

Ben gelince arzum kaldı vatanda Deli olurum gurbet elde yatanda Seher vakti kurbağalar ötende Çık garip çöllere sor beni beni

Necip’im ağlarım dünyada gülmem İnanmam sevdiğim geriye gelmem Bu uzun askerlik biter mi bilmem Devrolan yıllara sor beni sor beni

Mektup günün birinde Telli’ye ulaştı. Kara da kendi mektubunu göndermek üzereydi. Kara, Telli’den taviz görmeyince tekrar gelmişti Necip’in kapısına. Yine komşular toplandılar, “Kara, ayıp oluyor, senin gibi bir delikanlıya bu yakışmaz,” dediler, “o garip bir gelindir, sen bu gelinden ne istiyorsun?” “Yok, efendim, Necip evini bana emanet etti,” dedi Kara, “Necip’in evinin kapısında bacasında zamparaların gezmesi benim vicdanımı rahatsız eder.” Sonra da Telli’yi zorla evden çıkarıp babasına götürmeye kalkıştı. Köylüler araya girdiler.

Köylülerden biri, “Kara birkaç gün evvel şu garip gelinin kocasına bir mektup yazalım dedik,” dedi, “o mektubun cevabına göre, Necip Bey nasıl istiyorsa ona göre hareket edelim diye söyledik, senin bu yaptığın zorbalıktır, bakalım kocası ne diyor?” Kara, Telli’nin kolunu bıraktı, şimdilik onu götürmekten vazgeçti, “tamam, mektubu yazacağım,” dedi ve gitti.

Mektubunda şunları yazdı Kara:

“Necip, sen gittiğinden beri senin kapında, bacanda zamparalar yatar oldu. Ben bir önlem alamıyorum. Telli kötü yola düştü. Ona göre, arzun, kararın neyse, bana cevabını yaz.”

Necip bu haberi alır almaz hasta düştü. Ahmet Paşa, Necip’e başçavuş rütbesi vermişti. Necip’in bölüğünde Hasankaleli Ali Onbaşı, Necip’in sırdaşıydı. Ali Onbaşı baktı ki Necip’in bu mektuptan sonra yüzü soldu. Ama soramıyordu ki bu mektubun içinde ne var. Necip, mektubu günde birkaç kez okuyor, cebine koyuyor; bir daha okuyor, bir daha cebine koyuyor.

Necip, gün be gün solmaya başladı, hasta düştü. Kara’yı sadık arkadaşı olarak bildiğinden, inanıyordu ona. Necip, Kara’ya bir mektup göndermeye karar verdi. Telli’nin de o mektubu okumasını istiyordu. Bakalım Necip o mektupta ne söylemişti, nasıl bir şiir yazmıştı mektubun içinde, Kara’ya ne nutuklar vermişti:

Sarı altından sarı olsan Ak gümüşten duru olsan Cennetteki huri olsan Almam Telli bundan sonra Bu dert içlerin acısı Artar dertlinin sancısı Olsan cennetin bekçisi Kapını açmam bundan sonra Kutni olsan kumaş olsan Bütün herkesle baş olsan Cennetteki huri olsan Almam Telli bundan sonra

Kara zaten bu fırsatı bekliyordu. Günün birinde İstanbul’dan gelen mektup Tepeci köyüne ulaştı, Kara’nın eline geçti. Kara, mektubu büyük bir delil görerek, Necip’in yazmış olduğu satırlara dayanarak, Necip’in mektubundan cesaret alarak geldi Tellinin kapısına, “Telli, sana bundan birkaç gün önce gel ben seni babana götürüp teslim edeyim dedim, sense gelmedin,” dedi, “peki, bakalım şu mektuptan sonra ne diyeceksin? İşte bak, Necip seni kendi elleriyle boşuyor. Buyur, mektubu oku.”

Telli mektuba baktı. Telli’nin o parlayan gözleri, o zarafeti, o zarifliği bir anda uçup gitti, soldu. Solan bir çiçeğe döndü Telli.

Mektubun geldiğini köylüler de biliyordu. Kara’nın yanına geldiler, “Kara, yapma, etme,” dediler, “Allah’ı seversen, bu zavallı gelinden ne istiyorsun?” “Hayır, efendim, şimdiye kadar benden biliyordunuz,” dedi Kara, “ama ben size anlatmıştım Necip’in kapısında zamparalar geziyor diye. Şimdi ise Necip’in kendisi Telli’nin yaptıklarından emin olmuştur. Mektubunu yazmıştır, bana kendi ellerinle götür babasına teslim et demiştir.”

O zaman, Telli, baktı ki başka çare yok, Kara’ya dönüp “bari müsaade et, şurada bir türkü söyleyeyim,” dedi. Bakalım Telli burada Kara’ya ne söylüyordu, Allah hepinizi var etsin: N’olur merhametin olsun benim halime Kırma kanadımı kolumu Kara Yavrusu olanın içi yaradır Necip gelsin görsün ölümü Kara Ne olur merhametin olsun gözüm yaşıma Felek bizi çaldı kader taşına Daha yeni girdim yirmi yaşına Kırma genç yaşımda belimi Benim bu arzumu yellere bildir Ne olur kötülüğü aradan kaldır Telli çok civandır taze gelindir Soldurma benim gülümü Kara

Gelgelelim Kara, Nuh diyor peygamber demiyordu, Telli’nin kolundan tuttu, onu bir kağnıya attı. Yanında kardeşini de getirmişti Kara, kardeşine dönüp Telli’yi doğruca babasının evine götürmesini söyledi. Kara’nın kardeşi de onu Karaca Bey’in evine getirdi. İşte asıl felaket bundan sonra başladı.

Telli’nin babası Karaca Bey eski insanlardandı, biliyordu neyin nereye varacağını. İçinde bulundukları hale şöyle bir baktı, sanki bu senaryoyu önceden yazıp çizmiş, sonra da o senaryoda oynamaya başlamıştı. İşin buralara varacağını ta başından beri seziyordu. Telli’yi getiren delikanlıya dönüp “kimsin sen,” diye sordu, “tamam, Tepeci köyündensin, ama kimin nesisin?” “Amca, ben, Kara’nın kardeşiyim,” dedi delikanlı, “Necip’in evini teslim ettiği Kara’nın kardeşiyim.” Bunun üzerine artık iyice emin oldu Karaca Bey ortalıkta nasıl bir dolap döndüğünden, zira Kara’nın ne kadar zalim biri olduğunu o da biliyordu.

Dil yarası yaraların en acısıdır. Kızının kederi, yavrusunun acısı, o hasret, o hüzün, o mevzuat, o öykü, çok geçmeden Karaca Bey’i kalp krizine uğrattı. Allah’ın rahmetine kavuştu Karaca Bey. Telli’nin bir kardeşi vardı, Ahmet isminde, biraz da akıldan noksan gibiydi. Karaca Bey’in ölümünü bir fırsat bilen zalim Kara, Telli’nin kardeşinin yanına geldi,

“Ahmet, kardeşim, şu Necip denilen enişteniz, Telli’nin kocası olacak adam, boş yere onun bunun sözüyle Telli’yi boşadı,” dedi, “hâlbuki Telli’nin hiçbir suçu yoktu. Telli iffetli bir gelindi, Telli bir Anadolu geliniydi, bir yanlışı olmazdı, olmadı da. Onun bunun sözüne aldanarak Telli’yi boşamıştır. Ama sen de arzu edersen, Allah’ın emriyle, ben bacınla evlenmek istiyorum.”

Ahmet keşke kemalinden biraz noksan olmasaydı, Kara’nın cüssesine, yapılı olmasına aldanmıştı. Kara’yı bir delikanlı biliyordu ve Telli’nin itirazını dinlemeden onun ikinci kez gelin gönderilmesine kara verdi, Telli’yi Kara’ya verdi. Telli tekrar Tepeci köyüne gelin geldi. Onların düğünleri, toyları orada devam ededursun, biz haberi nerden verelim, Necip’in evinden.

Necip’in evi, Kara’nın evinin hemen önündeydi, evleri karşı karşıyaydı. Birinde toy, düğün, şenlik tutulurken diğer evde bir hüzün, bir yoksulluk başlamıştı, bir uğursuzluk çökmüştü. Necip’in ailesi o gün adeta bir kara gün yaşıyordu. Zalim Kara, Telli’yi alıp getirmişti. Telli ise ne Necip’in anası Gamlı Sultan’ın ne de bacısı Sırma’nın yüzüne bakabiliyordu. Şimdi biz haberi nerden verelim, İstanbul’dan verelim.

Necip iyiden iyiye hasta düşmüştü. Necip Bey’in bölüğünde olan Hasankaleli Ali Onbaşı, Ahmet Paşa’nın huzuruna çıkıp “Paşam, Necip Başçavuş çok hasta,” dedi. “Neyi var Necip’in,” diye sordu Ahmet Paşa. “Vallahi bilmiyorum Paşam,” dedi Ali Onbaşı, “ama cebinde bir mektup var, onu günde birkaç kez çıkarıp okuyor. Ne varsa o mektupta var.”

Ahmet Paşa, Necip’i huzuruna çağırdı. Necip koluna girmiş bir askerle beraber güç bela yürüyerek Ahmet Paşa’nın karşısına geldi. “Necip, yavrum, niye hastasın,” diye sordu Ahmet Paşa, “rahatsızlığın nedir senin?” “Paşam, ben hasta değilim,” dedi Necip. Fakat hasta olduğu gün gibi ortaydı. “Yavrum, senin cebinde bir mektup varmış,” dedi Ahmet Paşa, “o mektubu görmek istiyorum.”

Ali Onbaşı mektubu Necip’ten alıp Ahmet Paşa’ya uzattı. Ahmet Paşa mektubu açıp okumaya başladı. Mektubun birkaç yerinde Telli’den, Kara’dan bahsediliyordu. “Yavrum, bu Telli kimdir,” diye sordu Ahmet Paşa. “Efendim, Telli benim hanımımdır,” dedi Necip. Ahmet Paşa şaşırdı, “sen evli miydin, evladım,” diye sordu. “Evet, Paşam,” dedi Necip.

Eskiden, gençler büyüklerin karşısında evli olduklarını söylemekten hicap duyarlardı. O da utanmıştı. Evli olduğunu söylememişti. “Yavrum, peki, bu Kara kimdir,” diye sordu Ahmet Paşa. “Size bahsetmiştim Paşam,” dedi Necip, “evimi barkımı teslim ettiğim kişi, köyümüzün delikanlısı olan Kara’dır.

Ahmet Paşa daha fazla düşünmeye gerek duymadan “yavrum, sana ne gelmişse işte bu Kara’dan gelmiştir,” dedi, “Necip, sana on bir asker vereceğim, senin memleketine gideceksiniz, orada haklı, haksız kimdir, soruşturup bana tekmil getireceksiniz.”

Necip’le askerler ertesi gün sabahtan yola revan oldular. O zamanlar uçak mı, tren mi var? Yok tabii. Nereden geleceklerdi? Karadeniz kıyısından devam edip Zonguldak’tan, Ordu’dan, Ünye’den, Vakfıkebir’den geçip Oltu’ya varacaklardı. Günler, haftalar sonra Oltu’ya vardılar da. Oradan nereye geldiler, Erzurum’un Şenkaya, Soğanlı yaylasına geldiler. “Arkadaşlar, bu dağlar, bizim dağlardır,” dedi Necip, “benim gençliğim, çocukluğum bu dağlarda geçti. Şu atlardan inelim de burada bir su içelim. Belki benim hastalığım da bir şifa bulur burada.”

Atlarından indiler. Necip Bey şöyle bir baktı, dağın üzerini bir duman bürümüştü, “bu dağın hali aynı benimkine benziyor,” dedi kendi kendine, “bu dağın üzerindeki duman benim başımdaki sevda gibi. Bu dağın göğsündeki taşlar benim çıbanlarım gibi. Bu dağın otları benim tüylerim gibi. Bu dağın dereleri, selleri benim gözyaşlarım gibi. Tevekkeli dememişler, tabiat insana benzer, insan tabiata benzermiş diye.”

Bir kayanın yanına çöktü, içinden bir türkü söylemek geldi. Bakalım, Necip orada ne söylüyordu, biz de sizin sağlığınıza söyleyelim, sağ olun, var olun:

Bir su ver içeyim garip yolcuya Bilmem anlar mısın yaramı dağlar Mecnun geldi sizden dolandı oy oy Çoğunu ettiniz harami dağlar

Kerem size genç ömrünü çürüttü Leyla da Mecnun’u burda eritti Emrah size geldi Selvi’ye gitti Bilmem anlar mısın çaremi dağlar

Mezar verin Necip olsun eşiniz Eksilir mi bilmem boran kışınız Otlar tüyleriniz taş çıbanınız Gözyaşınız derin değil mi dağlar

Onlar Kars’a yolculuk yapmakta olsunlar, biz haberi nereden verelim, Tepeci köyünden verelim. Tepeci köyünde, Telli, zalim Kara’ya yar olmuştu. Sabahın erken bir saatiydi. Askere gitmeden önce Necip’in birkaç tane koyunu kalmıştı. Necip’in vefalı bir çobanı vardı. O sabah, çoban koyunları çıkardı, yaylaya doğru götürecekti, o sırada Telli, çobanı gördü. Ona seslenmek istedi, ne de olsa kapılarında ekmek yemişti, hem çoban da vefalı biriydi. Telli “çoban, çoban!” diye seslendi. “Buyur, Telli bacı,” dedi çoban. “Hele buraya gel,” dedi Telli. “Ne oldu, bacı,” diye sordu çoban, Telli’nin yanına gitti. “Ben bir türkü yazmışım, sana vereceğim,” dedi Telli, “ama sana da yemin veriyorum, gelen giden bütün kervanlara, bezirgânlara bu türkümü söyleyeceksin.” “Sebep,” diye sordu çoban. “Belki günün birinde bir bezirgân duyar da bunu götürüp İstanbul’da söyler diye,” dedi Telli, “belki Necip de bu türküyü duyar da gelir diye.”

Çoban, Telli’nin haline acıdı, türküyü aldı. Çoban güzel de kaval çalıyordu. Bir gün sabahın ıssız saatinde, çiçeklerin açtığı, kelebeklerin şakalaştığı bir saatte çoban da kavalını çalıyordu. Telli’nin verdiği türküyü söylemeye başladı. Bakalım, Telli bacı neler diyordu, vekâleten biz söyleyelim:

Al bu haberimi esen rüzgâr Götür nazlı yâre bak ne diyeyim Benim gemim battı hicran gölünde Çıkamam de bak ne deyim

O esnada Necip Başçavuş ve askerleri yoldan geçiyordu. Baktılar ki, garibin biri yanık türkü söylüyor. Yanaşıp dinlemeye başladılar:

Belki çıkar biri gönül dağını Viran etti bahçeyle susuz bağımı O yar sorarsa civan çağımı Ak düşen saçlara bak ne deyim

Türkünün son kıtasında ise her şey anlatılıyordu:

Söyle Necip söyle arzun var ise Deyin o Necip’e bir gelsin Kars’a Necip eğer Telli’sini sorarsa Yar olmuş yâdlara deyin ne deyim

Necip, “şu çobanı bana bir çağırın hele,” dedi. Hastaydı Necip, attan inemiyordu, “bakalım, bu arzuyu bu çobana kim vermiş,” diye sordu. Askerler, “çoban kardaş, hele buraya gel,” dediler, “sen ne güzel bir türkü söylersin. Bu türkünün sonunu bize bir daha söyler misin,” diye rica ettiler çobandan. “He ağam, söylerim,” dedi çoban:

Söyle Necip söyle arzun var ise Deyin o Necip’e bir gelsin Kars’a Necip eğer Telli’sini sorarsa Yar olmuş yâdlara deyin ne deyim

Necip, çobana dikkatlice baktı, “yahu çoban, ben seni tanır gibi oldum,” dedi, “kimsin sen, neredensin,” diye sordu. Çoban “bilmiyorum,” dedi. “Nasıl olur yahu, insan nereli olduğunu bilmez mi,” diye sordu Necip. “Benim hayatta hiç kimsem yoktur,” dedi çoban, “gökte bir yıldızım vardı, o da geçen gün aktı. Hiç kimsem yok.” “Hele dur çoban, ben seni tanır gibi oldum,” dedi Necip, “sen bizim bodur çoban değil misin,” diye sordu.

Çobanın köydeki lakabı “bodur çoban”dı. “Ağam, sen kimsin peki,” diye sordu çoban. “Yahu, ben Necip’im, beni tanımadın mı,” diye sordu Necip. “Ağam, sen de ne değişmişsin öyle,” dedi çoban. “Evde ne var ne yok,” diye sordu Necip. “Vallahi neyin var olup yok olduğunu biraz sonra gözlerinle görürsün,” dedi çoban.

Necip Başçavuş askerlerden birisini çobanın yerine o koyunların yanında bıraktı, çobanı müjdeci olarak köye gönderdi. Müjdeciyle beraber askerler de köye girdiler. Geldiler Necip’in evine. Evde bir matem vardı, bir yas vardı, bir uğursuzluk vardı, adeta bir yoksulluk çökmüştü Necip’in evine. Anası Gamlı Sultan ise akciğer hastalığına yakalanmıştı. Oğlu gurbette hasta, gelinleri karşı eve gelin olmuştu. Allah bu kederi, bu acıyı hiç kimseye vermesin. Kıvranıyorlardı bu keder içerisinde.

Necip, anasının yanına vardı, “geçmiş olsun ana, hastaymışsın,” dedi. Etrafına bakındı Necip, “Ana, ben Telli’mi göremiyorum, Telli nerede,” diye sordu, “yoksa suya mı yolladın onu?” “Yavrum, öyle, ben Telli’yi suya yolladım, birazdan gelir,” dedi anası, “Ana, ben sana demiştim ki Telli’yi hiç dışarı çıkarma,” diye sitem etti Necip.

O esnada yaşlılardan biri iradesine sahip olamadı, “Yavrum, sen iyi misin,” diye sordu, “sen Telli’yi boşadın ya, Kara da Telli’yle evlendi. Sen ne Telli’sinden bahsediyorsun?”

Bu haber üzerine Necip iyiden iye çökmüştü artık. Bir yastık verdiler Necip’in altına, onu uzandırdılar. Ali Onbaşı ise her şeyi çözmeye başlamıştı. Kara’nın zalim biri olduğunu, vefasız olduğunu az da olsa anlamıştı. O da kendisine göre bir plan hazırlıyordu. Kara’nın evine bir baskın yapacaklardı. “Necip Başçavuş, bir arzun var mı bizden,” diye sordu Ali Onbaşı. “Anamdan bir arzum var,” dedi Necip, anasına döndü, “Ana, biliyorsun, ben evvela Telli’nin gözlerine âşık olmuştum. Gidin, Telli’yi bana getirin. Bu son anımda ben sade onun gözlerine bakayım, ölsem gam yemem.”

Fakat bu, çok çetin bir meseleydi. Artık Kara’nın hanımı olan Telli’yi getirmek o kadar kolay bir şey değildi, kimse de bu işe cesaret edemiyordu. Bir iki kişi kendi aralarında düşünüp “Necip ölüyor, son anlarını yaşıyor,” dediler, “Kara’da da biraz merhamet varsa, elbet Telli’yi gönderir.”

Bu düşünceyle geldiler Kara’nın yanına, Kara, duymuşsundur, Necip geldi. Çok hasta, son anlarını yaşıyor,” dediler, “ama müsaade et, Telli’yi bir görsün, sonra hanımını geri getirelim.” “Vallahi ben ailemi başkasının evine gönderecek kadar küçülmemişim,” dedi Kara, “fakat mademki siz geldiniz, Necip de çok hasta diyorsunuz, ölen adamdan da hiçbir kötülük beklenmez, bu yüzden kabul ediyorum.” Kara, kardeşi Ahmet’i çağırdı, “Ahmet, Telli’yi baştan sona ihrama bürü,” dedi, “eli ayağı görünmesin, götür Necip’in evine, bir ayağı içerde, bir ayağı dışarıda olsun. Necip onu görsün, sonra da yengeni geri getir.” “Olur,” dedi kardeşi.

Telli’nin geliş haberini verdiler Necip’e. Necip de öksürüyordu o anda. Ali Onbaşı etrafa bakıyordu. Asker arkadaşları böyle beklemek istemiyorlardı ama o anlık yapılacak bir şey yoktu. Telli şöyle kapıdan içeri girince, Necip istedi ki ayağa kalksın, ama yataktan kalkamadı, düştü. Bir daha denedi, tekrar düşünce, Kara’nın kardeşi, Telli’ye dönüp “Necip ölüyor. Necip bizim baba dostumuzdur,” dedi, “Necip’in bu son anında ona bir şey söylemek istersen, söyle.” Kaynından cesaret alan Telli üzerindeki ihramı bir tarafa aldı. Bakalım, orada Necip, Telli’ye ne söylüyordu:

Aman Telli ihramını aldın eline Telli derim Telli küsmüş söylemez Yoksa temelli mi geldin yanıma Telli derim Telli küsmüş söylemez

Bunun üzerine Telli’nin kaynı Ahmet, Telli’ye dönüp “Necip’in bu sözlerine bir karşılık ver,” dedi. Telli de Necip’e cevap verdi:

Necip’im sen beni yabana attın Değerli altındım ucuza sattın Taze bir gül idim kenara attın Onun için küstüm Necip söylemem

Aldı Necip:

Ben gideli Telli çok mu geçti aradan Sen ayrıldın edebinden töreden Kötü haberini aldım Kara’dan Telli derim telli küsmüş söylemez

Aldı Telli:

Ah Necip’im sen gideli altı yıl oldu Bal veren ağaçlar verdi de soldu Bize ne olduysa Kara’dan oldu Onun için küstüm Necip söylemem

Ali Onbaşı da dinliyordu. Asker arkadaşları da, Necip’in annesi, bacısı da ağlıyordu. Necip suçunu kabul ediyordu. Aldı son sözünü:

Telli ben anladım bu benim suçum Yüklensin mezara gelsin de göçüm Komşuyu çağırın mezarımı açın Telli derim Telli küsmüş söylemez

Telli aldı son sözünü:

Bir gün olsun ben dışarı çıkmadım Yemin olsun Necip yâda bakmadım Sözüne baktın Kara’nın bana bakmadım Onun için küstüm Necip söylemem

O esnada, Telli, Necip’in o haykırışına, o feryadına karşı, yere düşmüş olan Necip’in üzerine atlamak, onu ayağa kaldırmak istedi. Kara’nın kardeşi Ahmet hemen silahını çekti, “Yenge, ondan öte gidemezsin,” dedi, “sen benim ağabeyimin hanımısın. Sana izin versem onun emrini yerine getirmemiş olurum.”

Ahmet, Telli’yi tekrar ihramına bürüyüp zalim Kara’nın evine getirdi. Onlar karşıdan gelirken Kara, evin önünde, bir taşın üzerine oturmuş, onlara bakıyordu, “Ahmet, neden bu kadar geç kaldınız,” diye sordu kardeşine. Ahmet’i azarladı.

Tüm bunlar zaten Ahmet’in çok ağırına gidiyordu, bunların üstüne ağabeyi çıkıp bir de onu azarlayınca Ahmet artık daha fazla dayanamadı, üzerindeki silahı çekti, iki el ateş etti Kara’ya, ama tutturamadı. “Ulan zalim, sen benim kardeşimsin,” dedi Kara’ya, “senin gibi kardeş olmaz olsun. Necip gibi bir baba dostumuz, kapı dostumuz ölüyor, can çekişiyor, sen hâlâ on paralık nefsin için ocaklar yıkıyorsun.”

O anda, Necip’in evinden bir feryat yükseldi, Necip’in başı yastığın kenarına düşüp de ağzından kan saçılınca Gamlı Sultan bir çığlık atmıştı. Artık Necip’in son anlarıydı. Bekliyorlardı ki Necip canını teslim etsin. Veren de Allah, alan da Allah. Gelgelelim, Necip’in akciğerinde olan rahatsızlığı ciğerini deşmişti. Necip’in o yarası açılmıştı. O kanın gelmesi bu yüzdendi ve bu bir şifa vermişti Necip’e. Yani Necip ölmüyor, aksine Necip’in canı yavaş yavaş kendine geliyordu. Allah cümlesine yardım etsin.

O aralık, Ali Onbaşı, Necip’ten müsaade alarak, Kara’nın evine bir baskın yaptı arkadaşlarıyla. Müsadere ettikten sonra süngüyle Kara’yı öldürdüler. Cenazesini ailesinden teslim aldılar. Bunun üzerine, “artık bu topraklar bana haram olsun,” dedi Necip, “bu garip topraklarda durmak istemiyorum.”

Nereye gidecekti, İstanbul’a gidecekti. Kaç kişi gideceklerdi. Askerler on iki kişilik bir kafile olarak gelmişlerdi buraya, şimdiyse on beş on altı kişilik bir kafile olarak döneceklerdi İstanbul’a. Bu kafilede kimler vardı: Askerlerin yanı sıra Necip’in anası, bacısı, bir de Telli vardı. Onlar yola düştükleri zaman Kara’nın ilk hanımı onların peşinden seslendi, “Necip Bey, kapı dostumuzsun, baba dostumuzsun, hepiniz gidiyorsunuz,” dedi, “beni de o zalimden kurtardınız ya, ben de sizinle gelmek istiyorum.” O da eklendi kafileye.

Günün birinde İstanbul’a geldiler. Düğün dernekleri kuruldu. Necip Bey’in bacısının düğününde, Sırma Hanım’ın düğününde bir âşık lazım oldu. Ali Onbaşının başında da bir âşık lazımdı. Kimi çağırmışlardı o zaman, bendeniz Sabri Yokuş’u da o düğünlere çağırmışlardı. Çalıp söylüyordum orada. Allah sizleri de var etsin. Allah sizlere de öyle hayırlı düğünler nasip etsin. Düğün hazırlıkları yapılırken Ahmet Paşa, Ali Onbaşı’yı yanına çağırıp “yavrum, ben, Necip’in bacısı Sırma Hanımı sana vermek isterim,” dedi. “Paşam sağ olsun. Ben, Necip’in bacısını alamam,” dedi Ali Onbaşı, “çünkü biz Necip’le kardeş gibiyiz. Eğer müsaadeniz olursa, uygun görürseniz, ben, Kara’nın ilk hanımıyla evlenmek istiyorum.”

Birkaç gün karşılıklı düğünler yapıldı. Allah hepinize hayırlı düğünler nasip etsin. O düğünlere davet ettikleri gibi, sizler de düğünlerinize âşıkları davet edin, gelsinler. Bu düğünleri, bu hikâyeleri bize aksettiren ustalara Allah’tan rahmet diliyoruz. Geçmişlerinize de rahmet diliyoruz. Saygılar sunuyoruz. İnsanoğlunun hayatı bir hikâyedir. Böyle devam edip gider. Sağ olun, var olun.

Anlatan: Âşık Sabri YOKUŞ

Kaynak: MURAT ÇOBANOĞLU
Âşıklardan Halk Hikâyeleri I, S. 51-62

ARKADAŞINIZA GÖNDERMEK İÇİN :





ŞİİR PARKI