SÖZ, HÜNERLERİN EN ZORU..

Eski Mısır şiirinin ilk örnekleri, günümüzden 5.500 yıl önce yazıya geçirilmişti. Tarihin en yaşlı, ama aynı zamanda en genç, en dinç nice şiirlerini bize Eski Mısır uygarlığı armağan etti.”

Talât Sait Halman, 5.500 yıl öncenin bu “yazı” aydınlığını, “güneş-tanrı ile sevgi ozanı” üst başlığıyla günümüze taşımış: “Eski Mısır’dan Şiirler...”

* * *

Halman, “Eski Mısır” şiirlerinin Türkçe karşılıklarını vermeden önce oldukça uzun ve kapsamlı bir “önsöz”le okuru bu gizemli ve çetrefil yola hazırlamayı amaçlamış.

Okur, yola çıkarken “beğeni” heybesinin gizlisinde günümüzde de tazeliğini koruyan “şiir”lerden rüzgâr damıtırken saklısında Halman’ın sabırlı çalışması sonucu tarih ve uygarlık, toplum ve yönetim, inançlar ve töreler, sanat ve günlük yaşayış ile edebiyat ve şiir üzre Eski Mısır’ın o az bilinen dünyasını çerçeveleyen “bilgi” deltasını keşfetmenin keyfini tatmakta...

* * *

Söz, şiir üzre kanat çırpa dursun... Bakalım, ne diyor bir eski Mısırlı “Ölüler Kitabı”nda:

“Ben dünüm, bugünüm, yarınım.
Varlığımla dolmayan gün yoktur.
Benim açtığım yoldur şimdiki çağ.”

* * *

Bakalım, ne diyor büyük Yunanlı tarihçi Herodot, Mısırlılar için:

“İlk kez yıl birimini bulup yılı on iki aya bölen, tanrılara mihrap, dış görünüş ve tapınak sağlayan, taştan hayvan heykelleri oyan, şölenler, geçitler ve dinsel adak törenleri düzenleyen, Mısırlılar olmuştur... İnsan ruhunun ölümsüz olduğu düşüncesini herkesten önce Mısırlılar ortaya çıkarmıştır.

* * *

Bakalım, şimdi de Halman, Mısırlının tarih ve uygarlık düzeneği üzre sözü hangi emek ve göznurunun imbiğinden süzmekte:

“Dini ve başka inançları, devlet düzeni, sulama ve ekim yöntemleri, mimarisi ve başka plastik sanatları, sosyo-ekonomik sistemi, hayat ve ölüm felsefesi, töreleri ve törenleri, gündelik yaşayışı, teknolojisi, sanatı ve yazınıyla Eski Mısır - bilgilerimiz arttıkça - tarihin erken çağında ne muhteşem bir kültür düzenine yükselebilmiş olduğunu gözlerimiz önüne seriyor.”

* * *

Yine Halman’m verdiği bilgiler ışığında Türkçe’de Eski Mısır konusunda üç kitap yayımlanmış: “Mehmet Ali Şevki’nin (eski harflerle) çıkardığı bir araştırmadan sonra, 1939’da Yusuf Ziya Özer ve 1956’da Prof. Afet İnan’n birer tarih kitabı... ”

Bu kitaplara, Aztek Sanat, Bilim, Edebiyat ve Sosyoloji Akademisi’nde bilim adamı olan Giorgio Angel Livgara’nın ünlü yüz kapılı Teb kentinden yola çıkarak Eski Mısır’ın “öteki tarihi” ve gizemini bütün görkemiyle gözler önüne sermeyi amaçlayan geçen yıl “Yeni Yüksektepe Kültür Derneği” yayınları arasında çıkan “Teb” kitabı da neden eklenmesin?

Halman’ın yetkin bir düzeyde hem çevirip hem derlediği bu önemli kitabın eksiğine gediğine taş taşımak değil amacımız elbet.

Her ne kadar “gözkamaştırıcı zenginliğine rağmen, Mısır şiiri bizde uzun süre rağbet görmemiş” ise de - sanki başka şiirler pek rağbet görüyor - belki “Eski Mısır’dan Şiirler”e gönül düşürecek kimi meraklı okur çıkabilir.

İşte “Teb”, Eski Mısır’ı anlamak açısından Halman’ın değerli derlemesiyle kardeş bir kitap. Bu bakımdan yakın zamanlarda “Eski Mısır” üzerine yayımlanmış böyle bir kitabın adresi de böylesi okurların merak defterlerinin bir köşesinde iki satır arasında nefes alır belki...

* * *

Mısırlılar “Söz, hünerlerin en zorudur” kanısına varmışlar, bu yüzden de “antik” bir şiir Eski Mısır şiiri, ama “antika” değil...

Bu yüzden de günümüzde yazılmış gibi oldukça taze ve diri...

Yalnızca ve yalnızca bir örnek, bu savı kanıtlamaya yetmez mi?

“İşte Saray, yoksulluk korkusuna kapılmış
Kargaşalık yaratan bozgunculara
Karşı koymuyor hiç kimse.

İşte memleketin en değerli adamları
Evlerinden barklarından
Kapı dışarı ediliyor.

İşte cebi delikler zengin oldu.
Büyük adamlar bile övüyor zenginleri.

İşte ülkenin en ulu kişilerine
Halkın durumunu anlatmıyor hiç kimse
Batıyor bu memleket.”

İşte, hiçbir yorumun değirmen taşına su dökmeden beş bin küsur yıl öncesinden gelen şiirin sesi.

Bugün “yaşayan” birinin adıyla bir küçük dergide yayımlansa yazanının başını derde bile sokabilir.

“Eski Mısır’dan Şiirler”, bir büyülü dünyanın gizemlerini günümüze taşımanın ötesinde şiirin yüzyıllar boyu süren gücünü göstermesi bakımından da ayrıca okunmaya değer...

REFİK DURBAŞ
Cumhuriyet Kitap, Sayı 227, S. 6

ŞİİRLERİ



ARKADAŞINIZA GÖNDERMEK İÇİN:





ŞİİR PARKI