"Ferayi" türküsü, Ege Bölgesi'nin Menteşe Beyleri'nden Yakup'un oğlu İlyas ile dünyalar güzeli Yörük kızı Ferayi arasındaki imkânsız aşkın ve trajik sonun hikayesini anlatır.
İlyas ve Ferayi'nin Karşılaşması
Dağlar sevdalısı ve av meraklısı İlyas Bey, bir ilkyaz günü Muğla dağlarında avlanırken, beklenmedik bir şekilde Yörük kızı Ferayi ile karşılaşır. Bu ıssız dağ başında, tek başına kuzu ve oğlaklarını güden Ferayi'nin güzelliği karşısında büyülenen İlyas, hemen kıza seslenir ve adını öğrenir: Ferayi. İlyas Bey, Yakup Bey'in oğlu olduğunu söyler ve Ferayi'nin daveti üzerine obalarına konuk olur.
Ferayi'nin sunduğu ayran ve çökeleği yerken bir yandan da Ferayi'yi süzen İlyas, içindeki aşkı daha fazla saklayamaz ve Ferayi'ye evlenme teklif eder. Ferayi, durumu ailesiyle konuşması gerektiğini söyleyerek başını öne eğer.
Ailelerin Onayı ve Ağabeyin İtirazı
İlyas, hemen Milas'a dönerek annesi aracılığıyla babası Yakup Bey'e kararını iletir. Yakup Bey, oğlunun isteğini kırmaz ve adamlarıyla birlikte Ferayi'nin obasına gider. Ferayi'nin babası, Yakup Bey'in "Bahçenizdeki gülü dermeye geldik, sizinle kardeşlik olmaya geldik" sözleri üzerine, "Civan oğlun İlyas'a kız vermek, obamıza şan verir beyim" diyerek evliliğe rıza gösterir. Düğün hazırlıklarına başlanılmasına karar verilir ve Yakup Bey obadan ayrılır.
Ancak, obadan uzaklaşılırken sürüyü yaylatmaktan dönen Ferayi'nin ağabeyi Mıstık, durumu öğrenince çılgına döner. İlyas Bey'in kız kardeşiyle nişanlanmadan görüşmüş olmasını kendine "ar" sayar ve evliliğe kesinlikle karşı çıkar. Ne kadar ısrar etseler de Mıstık'ı ikna edemezler.
Trajik Buluşma ve Acı Son
Başka çaresi kalmadığını anlayan Ferayi, İlyas Bey'e haber gönderir: "Beni falan gün Kanlı Kapuz'un (kanyonun) ağzında bekle. Ben çeyizimi sarı mayaya (dişi deveye) yükler gelirim. Oradan da birlikte kaçarız."
İlyas Bey atına atlar ve buluşma yerine doğru yol alır. Ancak Mıstık, kardeşini gizlice takip etmektedir. Kanlı Kapuz'un başına yaklaşınca Ferayi'yi yakalar ve "demek İlyas'la kaçacaksın ha?" diyerek bıçağını çeker. Biricik kız kardeşini delik deşik eder. Bu korkunç eylemin ardından Mıstık da dayanamaz ve kendini Kanlı Kapuz'un derinliklerine atar.
İlyas Bey, buluşma yerine geldiğinde çeyiz yüklü sarı mayayı başıboş görünce yüreği ağzına gelir. Ferayi'yi aramaya başlar ve kısa bir mesafede, al kanlar içinde cansız bedenini bulur. İlyas Bey'in bu olaydan sonra ne yaptığı tam olarak bilinmese de, halk bu acı olayı ağıt olarak türküleştirmiş ve sevenlerin arasına kimsenin girememesi için bu hikayenin dilden dile dolaşmasını sağlamıştır.
FERAYİDİR KIZIN ADI FERAYİ
Ferayi'dir kızın adı Ferayi
(de yandım aman esmer yarim de aman da Ferayi)
Türkmen de gızı katarlamış mayayı
(of yar yandım aman esmer yarim de aman da Ferayi)
ninni ninna ninni ninnana ninninih
ninanaydam
aman da aman ferayi
Demirciler demir döğer tunç olur
(of yandım aman esmer yarim de aman da tunç olur)
Sevip sevip ayrılması güç olur
(of yar yandım aman esmer yarim de aman da güç olur)
ninni ninna ninni ninnana ninninih
ninanaydam
aman da aman ferayi
