Hani "Bir hışmınan geldi geçti peh peh peh peh! Kiziroğlu Mustafa Bey hey hey heey" diye sözleriyle dilimize dolanan ve hafızalarımıza kazınan Kiziroğlu Mustafa Bey destanının ardında yatan hikaye oldukça ilgi çekicidir. Bu türkü, bizzat Köroğlu'nun kaleminden çıkmıştır.
Türküde geçen Kizir, Kars'ın Susuz ilçesine bağlı soğuk ve buz gibi bir köydür. Aynı zamanda "Kizir" kelimesi, halk yöneticisi, bir nevi muhtar anlamına gelir. Köroğlu'nun yaşadığı dönemlerde, yörede herkes tarafından bilinen, ünü bölge dışına taşmış yiğit bir "Kizir" varmış. Bu Kizir'in de babasının namına yakışır şekilde büyüyen, kılıç kuşanan, at binen ve babası gibi haksızlık ve adaletsizlikle savaşan bir oğlu olmuş. Adı da Mustafa imiş. İşte türküde geçen "Kiziroğlu Mustafa Bey" bu kişidir.
Ortak amaca hizmet eden iki yiğit karşılaşır.
Bir gün Köroğlu, Kizir köyünün yakınındaki Kısır Dağları'nda yaşamaya başlar. Köroğlu'nun da hayat görüşü, haksızlığa karşı savaşmak ve mücadele etmektir. Kiziroğlu'nun köyde olmadığı bir sırada, Köroğlu Kizir Köyü'nde bir kale kurar. Köyüne dönen Kiziroğlu, kaleyi görünce sinirlenir.
Günlerce Süren Savaş
Rivayete göre, günlerce at üstünde savaşırlar ancak birbirlerini alt edemezler. Bir süre sonra Kiziroğlu bakar ki, kendi atı Ala Paça, Köroğlu'nun atı Kırat'ı alt etmiştir. Bundan cesaret alan Kiziroğlu celallenip Köroğlu'nu yere düşürür. Tam hançeriyle öldürecekken Köroğlu ailesiyle görüşmek istediğini söyler ve Kiziroğlu da buna izin verir. Köroğlu, ailesiyle helalleşmeye gittiği evinde işte bu türküyü sazıyla sözüyle söyler.
Hikayenin sonu ise şöyledir: Kiziroğlu, geciken Köroğlu'nun evine gider ve o sırada Köroğlu'nun kendisi için söylediği türküyü duyar, duygulanır. Köroğlu'na sarılıp "Sen benden daha yiğitsin Köroğlu" der. Köroğlu ise "Burada senin gibi mert ve yiğit biri varken benim kalmam olmaz" der ve batıya doğru yola çıkar.
KİZİROĞLU MUSTAFA BEY
Bir hışmınan geldi geçti
Kiziroğlu Mustafa Bey
Şu dağları deldi geçti
Kim, kim, kim, hanım kim, Nigâr kim,
Kiziroğlu Mustafa Bey
Bir bey oğlu
Bir han oğlu
Bir at biner Ala Paça
Mecal vermez Kırat kaça
Az kalsın ortamdan biçe
Kim, kim, kim, hanım kim, Nigâr kim,
Kiziroğlu Mustafa Bey
Bir bey oğlu
Bir han oğlu
Vay ben ona eş olaydım peh peh peh peh
Anadan onbeş olaydım hey hey hey
Keşke ona kardeş olaydım
Ağam kim, paşam kim, Nigâr kim, hanım kim
Kiziroğlu Mustafa Bey
Bir beyin oğlu
Zor Beyin oğlu
Hay edende haya teper peh peh peh peh
Huy edende huya teper hey hey heey
Köroğlu’nu çaya teper
Ağam kim, paşam kim,
Nigâr kim, canım kim, kim, kim,
Kiziroğlu Mustafa Bey
Bir beyin oğlu
Zor Bey’in oğlu.
