Siyahların ırkçılık protestosuna destek veren ender kişilerden olan Peter Norman son yolculuğuna dostlarının kollarında gitti.
Peter Norman evinin bahçesinde kalp krizi geçirip öldüğünde 64 yaşındaydı. 38 yıllık dostları Tommie Smith ve John Carlos ölüm haberini aldıklarında yıkıldı.
Tommie Smith ile John Carlos’un Amerikan milli marşı çalınırken ellerinde siyah meşin eldivenlerle yumruklarını havaya kaldırarak ülkelerindeki ırkçılığı protesto etmeleri büyük olay yaratmıştı. İki atletin o müthiş eylemini gösteren fotoğraf, 20. Yüzyıl’in en etkileyici 20 fotoğrafı arasında ilk sıralara yerleşti. O fotoğraftaki iki siyah atlet bu kez, kendileriyle aynı kürsüyü paylaşan ve onların deyimiyle ‘onurlu ve cesur’ beyazın, çok sevdikleri biraderlerinin cenazesinde biraraya geldi.
Protesto eylemine hazırlandılar
Tarih 1968, Mexico City Olimpiyat Stadyumu’nda az önce 200 metre yarışı tamamlanmış. Yarışta ikinci olan Avustralyalı Peter Norman, hayatının yarışını koştuktan sonra madalya törenine hazırlanıyor. 200 metrede birinci olan Amerikalı siyah atletler, Tommie Smith ile üçüncü gelen John Carlos, hararetli bir şekilde madalya töreninde gerçekleştirecekleri protesto eylemini konuşuyorlar. Tek kaygıları ikinci gelen beyaz atletin şeref kürsüsünde ne yapacağı.
Koşulsuz destek verdi
John Carlos, az önce kıyasıya rekabet ettiği ve ikinciliği kaptırdığı Norman’a yaklaşıyor.
"İnsan haklarına inanıyor musun?"
"Evet, inanıyorum. "
"Peki ya Tanrıya?"
"Hem de içtenlikle."
Ardından eylem planladıklarını anlatıyor Carlos. Norman, hiç düşünmeden cevap
veriyor:
"Ben eyleminizi destekleyeceğim, bana ne yapmam gerektiğini söyleyin yeter."
Birlikte hareket ettiler
Bundan sonrasına hep birlikte karar veriyorlar. Carlos ile Smith’in anlattığına göre, eldiven takma önerisi Norman’dan geliyor. Hatta sadece bir çift eldiven olduğu için Smith, sağ eline, Carlos da sol eline takıyor. Bu yüzden de farklı ellerini havaya kaldırıyorlar. Bir de yoksulluğu da protesto için ayakkabısız kürsüye çıkıyorlar. Norman ise onlarla birlikte siyah atletlerin kurduğu ‘İnsan Hakları İçin Olimpiyat Projesi’ hareketinin kokartını göğsüne takarak desteğini ifade ediyor.
Dünyanın dikkatini çektiler
Bir anda tüm dünyanın dikkatlerini siyah haklarına çeken ve gazetelerin ilk sayfasına geçen bu eylem, Amerikan Olimpiyat yetkililerini çıldırtıyor. Smith ve Carlos’un spor yaşamları sona eriyor.
Smith, törende kendilerinin direnmekten ve protesto etmekten başka seçenekleri olmadığını anlatırken, Norman’ın farklı bir konumda olduğunu vurguladı.
"Peter, bir beyazdı. O günlerde siyahların haklarını savunma cesareti gösteren, onurlu ve belkemik sahibi beyaz çok azdı. Peter, Avustralya’ya döndüğünde kimse yüzüne bakmadığı gibi, herkes tarafından yargılandı. Onun da atletizm kariyeri bitti, spor çevrelerinden dışlandı. Tehditler, işsizlik ve tecrit nedeniyle öyle sıkıntılı günler yaşadık ki, üçümüzün de ilk evliliği sona erdi."
Dostlukları ömür boyu sürdü
Üç atletin o tarihi eylem ile başlayan dostluğu ömür boyu devam etti. Peter Norman, evinin bahçesinde geçirdiği bir kalp krizi sonucu 64 yaşında yaşamını yitirdi. Aradan 38 yıl geçmesine karşın 200 metredeki Avustralya rekoru hala kırılamadı. Avustralya devleti, siyahların eylemine destek veren Peter’ı bağışlamadı.
Üç atlet en son geçen yıl, Amerika’nın San Jose eyaletinde, o fotoğraftaki ölümsüz görüntüyü sabitleştiren heykelin açılış töreninde buluştular.
Yaptıklarından gurur duydular
Cenaze töreninde Carlos ile Smith’in yanına gidip:
"Siz Mexico City’de yumruklarınızı havaya kaldırdığınızda, biz Türkiye’deydik. Şeref kürsüsündeki fotoğrafınız o gün bize ve kuşağımıza çok şey öğretti." dediğimizde, Carlos yüzünde içten ve gururlu bir gülümsemeyle eğilip:
"Bizim de bütün amacımız buydu zaten." dedi.
AYNUR ÇAĞIL
( 16.10.2006 - Star Gazetesi )
Not : Peter Norman'ın, kendisini hiç ilgilendirmeyen bir konuda, gösterdiği bu duyarlılığın, kendilerini ilgilendiren konularda duyarsız kalanlar için örnek olmasını diliyorum.
Semiramis Kanbak
